Göz tembelliği, sosyal ilişkiler ve kişisel başarı başta olmak üzere hastanın hayatını doğrudan etkileyen bir rahatsızlıktır. Erken teşhis ve tedavi, mevcut ve gelecekte ortaya çıkması muhtemel olumsuz durumların önüne geçilebilmesi için şarttır.
İçindekiler
Göz Tembelliği Nedir?
Yaygın olarak “göz tembelliği” olarak anılan ambliyopi, en genel tanımıyla görme keskinliğinin azalması durumudur. “Görme”, gözler ile beynin koordinasyonu sayesinde ve bir dizi komplike işlemin ardından gerçekleşir.
Sağ ve sol gözden alınan sinirsel uyarılar birbirinden farklı sebeplerle tek bir görüntü halinde bir araya gelemezse beyin tarafından algılanan görüntüde zayıflık oluşur ve bu da göz tembelliği denilen rahatsızlığın meydana gelmesine yol açar. Göz tembelliği, tek bir gözde görülebileceği gibi her iki gözde birden de görülebilir.
Göz Tembelliği Kimlerde Görülür?
Göz tembelliği, çoğu göz hastalığında olduğu gibi çocukluk çağında ortaya çıkmakla birlikte, hastanın tedavi görmediği durumda ileri yaşlarına taşıyacağı bir rahatsızlıktır. Ülke ve bölgelere göre değişmekle birlikte ortalama görülme sıklığı %2 ila %3 arasındadır.
Göz Tembelliğinin Belirtileri Nelerdir?
Göz tembelliğinin varlığını işaret eden belirtiler, doğumdan itibaren görülebilir. Bu belirtilerin çoğunun temelinde yatan sebep, çocuğun görüşünü keskinleştirme çabasıdır:
Çocuk, dış dünyaya çenesini yukarı kaldırarak veyahut başını sağ ya da sol omzuna doğru eğerek, cisimlere ise daha yakından bakma çabası içerisindedir. Benzer şekilde çocuğun gözlerini daha çok açmaya çalışması ya da kısması veya kapaması, sık sık kırpması ya da ovuşturması da mümkündür. Özellikle şaşılık olmak üzere gözde titreme de göz tembelliğinin var olduğunu/olacağını gösterir işaretlerdir.
Göz Tembelliği Olan Çocuklar Nasıl Görür?
Göz tembelliği olan çocuklar, bir objeyi diğer objelerden rahatlıkla ayırabilirler ve görebilirler. Ancak görüntü kalitesi kontrastı düşük ve bir miktar da net değildir. Elbette bu görme yeteneği oranına göre farklılık gösterir.
Ambliyopi Çeşitleri Nelerdir, Neden Görülür?
Göz tembelliği, ortaya çıkış nedenlerine göre genel olarak şu şekilde sınıflandırılmıştır:
Şaşılık Ambliyopisi: Şaşılık, göz tembelliğini en çok tetikleyen durumdur. Şaşılık varlığında hastanın gözlerinde kayma yaşandığından görme keskinliği azalır.
Refraktif Ambliyopi: Göz(ler)deki kırma kusurunun varlığı, bir diğer ifadeyle hastanın gözlük kullanmasının gerekli görüldüğü durumlar da şaşılık gibi göz tembelliğini tetikleyen ana nedenler arasındadır. (Ayrıca, iki gözdeki kırma kusuru derecesinin arasındaki makas açılmışsa da görme keskinliği azalır. Bu durum, anizometropik ambliyopi olarak adlandırılır.)
Yoksunluk Ambliyopisi: Deprivasyon ambliyopisi olarak da geçen bu sınıfta, tedaviye geç başlanmış kimi göz hastalıkları göz tembelliğine yol açar. Göz içinde yaşanan kanamalar, göz kapaklarının düşüklüğü, katarakt (doğumsal) varlığı vb. hastalıklar buna örnek olarak verilebilir.
Organik Ambliyopi: Adından da anlaşılacağı üzere bu sınıfta göz tembelliğini ortaya çıkaran, organik sebeplerdir. Açmak gerekirse gözde ya da görme sisteminin bileşenlerindeki optik sinir hipoplazisi, miyelinli sinir lifleri vb. patolojiler nedeniyle hastanın görme keskinliğinde azalma görülür. Göz tembelliği tanısı konmuş her yüz hastadan onu, organik ambliyopi sınıfına girer.
İdiyopatik Ambliyopi: Organik problemler de ambliyojenik faktörler de olmamasına karşın tek gözde göz tembelliğinin görüldüğü sınıftır.
Göz tembelliği hakkında sorularınız için bize Whatsapp iletişim hattımızdan ulaşabilirsiniz.
Göz Tembelliği Tedavisi
Göz tembelliğinin ortaya çıkış sebebi, tedaviye doğrudan ya da dolaylı olarak etki eder. Öncelikle göz tembelliğine sebep olan temel sorun tedavi edilmelidir. Katarakt veya göz kapağı düşüklüğünde ameliyat gerekmektedir.
Kırma kusuru varsa gözlük verilmelidir. Şaşılığın tedavisi gözlükle veya cerrahi ile yapılmalıdır. Özellikle şaşılık ambliyopisinin kalıcı olmaması adına tedaviye erken dönemde başlanması oldukça önemlidir. Tüm bunlardan hariç, organik ambliyopi söz konusu olduğunda görmenin yeniden kazanılmasının güç olduğu da bilinmelidir.
Ambliyopi tedavisindeki sacayağı, hekim, hasta ve ailesidir zira süreç, dayanışmayı gerekli kılar. Geç kalınmadan ve etkin bir şekilde yapılan göz muayenesi, yolun başlangıcıdır. Hekim tarafından göz tembelliği teşhisi konduktan sonra ise gaye, ilgili gözü çalıştırmaktır çünkü bu şekilde sinirsel bağlantılar zayıflıktan kurtarılarak göz ile beyin koordinasyonu sağlanabilir.
Çocuklara Yönelik Tedavi: Çocuğun göz tembelliği yaşanmayan gözünün gün içerisinde hekim tarafından önerilen sürelerde kapatılması, yaygın olarak kullanılan ambliyopi tedavisidir. Kimi durumlarda göz tembelliği olan gözün de -sağlam göze göre daha az sıklıkta olmakla birlikte- kapatılması yoluna gidilebilmektedir. Gözün kapatılmasında steril, alerji yapmayan, yumuşak bir malzeme kullanılmalıdır.
Çocuk büyüyüp gözünün kapatılmasına tepki göstermeye başladıkça ailenin desteği önem kazanır. Örneğin böyle bir senaryoda çocuğun ilgisinin başka bir yöne çekilmesi fayda sağlar. Yine de çocuk gözünün kapatılmasından duyduğu rahatsızlıkta ısrarcıysa alternatif olarak sağlam göze damla tedavisine geçiş yapılabilir. Bu tür damlalar, sağlam gözün görüşünü bulanıklaştırarak bir nevi kapatma malzemesinin görevini üstlenir.
Göz tembelliğinin türüne göre değişmekle birlikte hekim, çocuğun gözlük kullanmasını da salık verebilir.
Görme keskinliğinin artırılması amacıyla hastalara, hastanede CAM (Cambridge Ambliopic Vision Stimulator) tedavisi de uygulanabilir. Bu tedavi yöntemi şaşılık ambliyopisinde ve özellikle anizometropik ambliyopide faydalı sonuçlara ulaştırır ancak kapama tedavisinin yerini dolduramaz. Tedavi kapsamında hastanın, özel bir cihazdaki disklere bakması gerekir. Bu diskler, siyah renkli (yüksek kontrasta) çizgiler içerir ve 60 saniyede sağ-sol yönlü bir turunu tamamlar. Çizgilerin nicel ve nitel özellikleri, hastanın durumuna bağlı olarak değişkenlik gösterir.
Yetişkinlere Yönelik Tedavi: Çocukluk döneminde tedavi edilmemiş olan göz tembelliği için hastaya, ileriki yaşlarında nörovizyon tedavisi uygulanabilir. Hastaya özel, hekimin belirlediği süre ve rutinde (yaklaşık olarak haftanın üç günü, yarım saat), iki ay boyunca uygulanması gereken bu tedavi yöntemiyle görme keskinliğinin artırılması amaçlanır.
Bu amaca ulaşmak için de bilgisayara yüklenmiş görevlerin ve/veya kontrası farklı görüntülerin hasta tarafından algılanmasına odaklanılır. Algılama gerçekleştikçe hasta, fareyi kullanarak geri bildirimde bulunur. Geri bildirim, hatasız olana değin tekrarlanır. Bu tedavinin yetişkinlerdeki etkisi net değildir. Bazı hastalarda görme artışı sağlansa bile tedavi bırakıldıktan sonra eski haline dönebilmektedir.
Ambliyopi Hakkında Bilinmesi Gerekenler
Ambliyopi tedavisinde başarı yüzdesi en yüksek olan dönem, doğumdan sonraki ilk dört yıldır. Sonraki üç yıllık dönemde de başarıya ulaşılma oranı memnun edicidir. Gözde dışarıdan fark edilebilen şaşılık ya da göz kapağı düşüklüğü, ebeveynlerin hekime danışmasını sağlar ancak ambliyopi belirti vermeyebilir. Bu kapsamda ebeveynlerin bilmesi gereken en önemli nokta, hiçbir şikayet görülmese dahi doğumdan sonra belirli dönemlerde (6 ay ila 1 yaş arası, 3 ila 5 yaş arası ve 7 yaş) çocuklarını göz taramasından geçirmeleri gerektiğidir.
Çocukluk döneminde tanısı konup tedavi yöntemleri uygulanmamış göz tembelliği, hasta gençlik/yetişkinlik çağına eriştiğinde sadece görme keskinliğinde azalma bağlamında değil, aynı zamanda sosyal ve psikolojik açıdan da sorun yaratır. Bu gerçek bir kenarda tutulduğunda göz tembelliği tedavisinin kritik dönemde yapılması oldukça mühimdir.
Unutmayın: Göz tembelliği tedavisine geç başlanması, tedavi süresini uzatır ve başarısını direkt düşürür!
Instagram’da bizi takip etmek için tıklayınız.
